Bibliometria - to termin stosowany od 1969 r., po raz pierwszy sformułowany przez Alana Pritcharda jako „zastosowanie matematycznych i statystycznych metod do książek i innych środków komunikacji”. Wywodzi się z badań naukometrycznych i jest zbiorem metod matematycznych i statystycznych używanych do analizy piśmiennictwa naukowego. Opiera się na analizie danych bibliograficznych publikacji, według poszczególnych cech: czasopisma, autora, hasła klasyfikacji tematycznej czy państwa.
Najpopularniejszymi wskaźnikami bibliometrycznymi są:
- Impact Factor
- Indeks Hirscha
Impact Factor (IF, wskaźnik oddziaływania, współczynnik wpływu) - jest to miara częstotliwości, z jaką artykuł z czasopisma był w danym roku cytowany. Stosunek liczby cytowań artykułów (C) opublikowanych w dwóch poprzednich latach, jakie czasopismo otrzymało w danym roku do sumy artykułów (A) z dwóch ostatnich lat.
Oblicza się go, dzieląc liczbę cytowań artykułów (C) z danego czasopisma w Journal Citation Reports (JCR) za dany rok przez całkowitą liczbę artykułów (A), opublikowanych w tym czasopiśmie w dwóch poprzednich latach.
Wzór na Impact Factor: IF(2019) = C(2017-2018) / A(2017-2018)
C – całkowita liczba cytowań artykułów opublikowanych w latach 2017-2018
A – liczba wszystkich artykułów opublikowanych w latach 2017-2018
Impact Factor to średnia cytowań danego czasopisma na przestrzeni ostatnich dwóch lat. Pomaga ocenić znaczenie czasopisma, w zestawieniu z innymi z tej samej dziedziny. Obliczany jest dla czasopism, które są indeksowane w bazie Journal Citation Reports (JCR) i Web of Science Core Collection (WoSCC).
Przy określaniu liczby dokumentów za dany rok, bierze się pod uwagę jedynie publikacje recenzowane, czyli te oznaczone jako artykuły oraz artykuły przeglądowe. Inne typy dokumentów, takie jak noty edytorskie czy listy do redakcji nie są uwzględniane.
Wskaźnik IF powinno wykorzystywać się jedynie do porównywania czasopism w obrębie jednej dyscypliny, ponieważ jest to wskaźnik nieznormalizowany, nie uwzględnia on różnic pomiędzy dyscyplinami takich jak średnia liczba cytowanych publikacji w jednym artykule czy też częstotliwość publikowania. IF jest obliczany jednorazowo po zakończeniu danego roku i publikowany najczęściej w połowie roku następnego wraz z aktualizacją bazy JCR.
Pięcioletni Impact Factor (5-Year Impact Factor, 5-IF) został wprowadzony w celu analizy wpływu czasopisma w większym przedziale czasu. Wskaźnik ten nie stanowi jednak średniej z IF z pięciu ostatnich lat. Oblicza się go w ten sam sposób, co IF, ale pod uwagę bierze się 5-letni okres.
Sumaryczny Impact Factor - wskaźnik określający jakość dorobku naukowego autora. Stanowi sumę wartości IF czasopism, w których autor opublikował artykuły naukowe (IF zgodnie z rokiem publikacji).
Oblicza się go uwzględniając artykuły danego autora publikowane w czasopismach posiadających współczynnik IF.
Wzór na sumaryczny Impact Factor: SIF = IF1 + IF2 +…+ IFn
SIF – Sumaryczny Impact Factor autora
IFn – Impact Factor czasopisma, w którym opublikowano artykuł (zgodny z rokiem publikacji)
Indeks Hirscha (ang. indeks h, h-index) – miernik wprowadzony w 2005 roku przez Jorge'a. E. Hirscha jako wskaźnik, który określa wagę i znaczenie wszystkich prac naukowych danego autora, charakteryzuje jego całkowity dorobek, a nie tylko znaczenie jednej poszczególnej pracy. Współczynnik h jest sposobem mierzenia osiągnięć naukowych z uwzględnieniem liczby punktacji i liczby cytowań. h-index wynosi h, gdy h publikacji danego autora było cytowanych przynajmniej h razy. Np. gdy 10 z publikacji autora było cytowanych 10 lub więcej razy, jego indeks h jest równy 10.
Indeks h można wyznaczyć przy pomocy kilku różnych narzędzi: Web of Science Core Collection (WoSCC). Scopus, Google Scholar za pomocą Publish or Perish (PoP). Wyniki uzyskane z różnych źródeł mogą być inne, w zależności od zawartości bazy.
CiteScore to wskaźnik bibliometryczny, który stanowi miarę cytowalności czasopisma. Stosowany od 2016 r., jako jeden ze wskaźników opisujących czasopisma zindeksowane w bazie Scopus. Podstawą do jego obliczenia są wszystkie publikacje z danego okresu umieszczone w bazie Scopus (artykuły recenzowane, noty edytorskie, listy do redakcji).
CiteScore za dany rok określa średnią liczbę cytowań z ostatnich trzech lat podzielonych przez liczbę dokumentów zindeksowanych przez ten sam 3-letni okres. Wskaźnik CiteScore nie jest znormalizowany, nie uwzględnia różnic pomiędzy dyscyplinami (takich jak średnia liczba cytowanych publikacji w jednym artykule, czy też częstotliwość publikowania), dlatego wykorzystywany jest do porównywania czasopism w obrębie jednej dyscypliny.
Wskaźnik jest obliczany jednorazowo po zakończeniu danego roku i publikowany najczęściej w połowie roku następnego, dlatego nie zmienia się wraz z aktualizacją bazy Scopus. Do śledzenia cytowalności w bieżącym roku służy wskaźnik CiteScore Tracker aktualizowany co miesiąc.
SNIP (Source Normalized Impact per Paper) – znormalizowany współczynnik wpływu publikacji umożliwiający porównywanie czasopism z różnych dziedzin. Obliczany jest dla źródeł indeksowanych w bazie Scopus. Mierzy wpływ cytowania czasopisma w zależności od ogólnej liczby cytowań w dyscyplinie, którą dane czasopismo reprezentuje. Jest to jedyny znormalizowany parametr, który uwzględnia różnice wynikające z odmiennych praktyk wydawniczych w różnych obszarach wiedzy. Oblicza się go raz w roku.
SJR (SCImago Journal Rank) – wskaźnik nieznormalizowany, który określa miarę uznania czasopisma, tzn. zakłada, że cytowania nie są równoważne i większe znaczenie mają te z renomowanych czasopism. Podstawę do obliczania stanowią czasopisma zindeksowane w bazie Scopus. Przy pomocy SJR można określić średnią liczbę cytowań z ostatnich trzech lat podzielonych przez liczbę dokumentów zindeksowanych w okresie trzech lat, ale wartość cytowań jest modyfikowana w oparciu o wskaźnik SJR czasopism, z których te cytowania pochodzą (im więcej cytowań z czasopism o wysokim wskaźniku SJR, tym SJR danego tytułu będzie wyższy). Przy obliczaniu SJR brana jest pod uwagę również częstotliwość cytowania w danej kategorii naukowej – im jest większa, tym wartości poszczególnych cytowań są niższe. SJR jest obliczany raz w roku. Można go sprawdzić w serwisie SJR (tu każde czasopismo indeksowane w bazie Scopus ma swój profil, dostępne są wskaźniki dyscyplin naukowych i czasopism, średnie liczby cytowań z poszczególnych lat, stosunek artykułów z cytowaniami do artykułów niecytowanych, rankingi czasopism i krajów).